Szacunek to na pewno więcej niż postawa, nie mieści się też w pojęciu cechy charakteru, chociaż jak najbardziej mówi się o kimś, że „ma szacunek” albo „odnosi się z szacunkiem”. Szacunek idzie o wiele dalej niż sam sposób – ogólnie ujmując - traktowania ludzi; ma konkretne źródła i przynosi efekty sięgające dalej, niż nawiązanie i utrzymanie pozytywnej relacji. Szacunek okazywany ludziom podnosi ich na duchu. Okazywanie innym braku należnego szacunku nierzadko jest powodem ich smutku, uzasadnionego poczucia poniżenia i wyrządzenia krzywdy, czy nawet załamania – jeśli jest to postawa natarczywa i demonstrowana z premedytacją, a jej celem jest właśnie poniżenie kogoś. Takie postępowanie jest równoznaczne z grzechem ciężkim, właśnie ze względu na skutki, gdyż nigdy nie wiadomo jak daleko i głęboko sięga działanie człowieka.
Według św. Benedykta dla chrześcijanina umiejętność okazywania szacunku jest jednoznaczna z autentycznością wiary. Każdy nosi w sobie »tchnienie, iskrę« samego Stwórcy. Szacunek to umiejętność właściwego traktowania ludzi, która nie pozwala na przeprowadzanie egoistycznych podziałów. Szanuje się zarówno wielkiego, jak i małego, bezbronnego, ubogiego. Właśnie ze względu na niepodważalny fakt posiadania tej »Bożej iskry«.
Natomiast domaganie się szacunku może być na pewno formą obrony przed szeroko rozumianą dyskryminacją. Nie jest tajemnicą fakt, że np. kobiety w kościele powinny domagać się szacunku od środowiska męskiego. Często demonstracyjny brak szacunku jest najzwyczajniej formą ukrycia własnych braków a wytworzony pancerz gwarantujący nietykalność, ma zapewnić zakrycie własnej banalności.
Szacunek jest całkowitym przeciwieństwem cynizmu godzącego w godność człowieka. Osoba posiadająca umiejętność okazywania szacunku nie interesuje się śledzeniem osobistych spraw innych ludzi. Taki człowiek we właściwym momencie wyczuwa, że wkroczyłby w coś zdecydowanie nie swojego, zbyt subtelnego, więc cofa się – ze względu na »Bożą iskrę«, która jest własnością innej osoby. Rozpoznaje kiedy ma się zatrzymać, aby nie podeptać godności innego człowieka. To jest właśnie test autentyczności wiary i test kultury duchowej - tym samym osobistej.
Człowiek prawdomówny podejmuje jasne decyzje, formułuje czytelne wypowiedzi, jest autentyczny, jednoznaczny. Nie zasłania się niewiedzą o konkretnych zdarzeniach, gdy jedyną drogą wyjścia jest szczerość. Prawdomówność nie pozwala na używanie niewłaściwie rozumianej dyplomacji, nie uwikła nikogo w intrygi. Człowiek prawdomówny nie obawia się, że inni ściągną mu maskę.
Kłamca panikuje, gdy tylko zauważa, że ktoś może odkryć jego fałsz i intrygi, nierzadko skrywa tą swoją panikę, pod przyjęcie »postawy z klasą«, aby pokazać, że żaden fałsz nie może go dotyczyć. Natychmiast w momencie pojawienia się najmniejszej części prawdy szuka drogi do uciszenia tego, kto tę prawdę zna. Ta postawa popycha dalej, do histerycznego wręcz, napędzanego niesłychaną zapalczywością i energią impulsu do szukania argumentów za tym, że dana osoba powinna zamilknąć. Wtedy z wielka starannością dba o niszczenie wizerunku osoby, mogącej odkryć prawdę o nim samym i jego postępowaniu.
Kłamca kieruje się zawsze lękiem, analizuje skrupulatnie każdy ruch i każde słowo osoby prawdomównej - »wroga« i entuzjastycznie wyciąga to, co nadaje się do ubrania w wygodną mu interpretację, aby tylko podważyć godność i wiarygodność tej osoby, czy grupy osób. Kłamcę niejako można poznać po tym specyficznym entuzjazmie i nabieraniu pewności siebie, gdy podejmie krytykanctwo, po wyczekiwaniu na »złe wieści« o kimś.
Człowiek prawdomówny reaguje inaczej. Nawet gdy błąd drugiej osoby jest faktem, od razu kierowany troską o dobro, podejmuje dialog. Przyjmuje postawę przyjaciela wychodzącego naprzeciw z dobrą radą. Nie czeka na finał zła, gdyby taki mógł zaistnieć – tylko po to, aby uwikłać kogoś w intrygi i zasłonić własny fałsz, upadki i braki poniżeniem kogoś. Nierzadko zdarza się, że umiejętność »poruszania się« wśród tak skonstruowanych intryg nazywa się nawet »roztropnością«.. Cóż, element zapobiegliwości występuje tu na pewno. Tylko jak interpretowanej? Słyszałam nawet jak w kontekście tak interpretowanej roztropności, ktoś cytował Pismo Święte, że „ musimy być roztropni jak węże…” Cały pakiet cech tego gada, jest tu więc naśladowany bez wątpienia, gorzej z postawą dotyczącą człowieka.
Człowiek prawdomówny jest wolny. Nie ukrywa nic, bo tylko brud potrzebuje ukrycia – żeby nie było wstydu. Nie obawia się zdemaskowania, bo nie ma czego demaskować. Nie musi tworzyć fałszywych obrazów siebie, ani innych. Fałsz i kłamstwo są zawsze »darami« złego ducha i nie ma takiej możliwości, żeby ich użyć do czyjegokolwiek dobra.
Fałsz potrafi generować wzniośle i szlachetnie brzmiący argument sugerujący rozwagę - o „wyborze mniejszego zła” albo, że „prawda może szkodzić” . Czy nie przewrotność i pusta paplanina kryje się pod tymi pojęciami? Taki sposób stawiania sprawy zakłada znów kluczenie krętymi drogami naciąganych interpretacji, używanie chorej dyplomacji a przede wszystkim nadal wybór zła jest tu oczywisty: między złem a złem.
Ludzie prawdomówni prowadzą nas do prawdy własnego serca, do pokoju serca. Aby prowadzić – trzeba być otwartym na każdego – otwartość nie oznacza utożsamiania się i bratania z każdym – oznacza szczerość, umiejętność postawienia samego siebie w prawdzie - autentyczność. Kłamca reaguje agresją na osobę niewygodną, człowiek prawdomówny podejmuje szczery dialog. Tylko, że pojęcie szczery – odczytuje się nierzadko z zabarwieniem „naiwny” – czyli wierzący właśnie w prymitywnie skonstruowane kłamstwo, zamiast „prawdziwy, prawdomówny”. Kłamstwo każdego formatu dzieli, nie pozwala na zgodność na szacunek wobec innych a wreszcie na życie w zgodzie z samym sobą – pełnią życia.
Tyle strat z powodu kłamstwa dla duszy człowieka. A kłamcy sądzą, że odnoszą sukcesy, gdyż sprzyjające otoczenie stawia ich wysoko. Nie widzą jednak, że bez okularów wkomponowanych w maskę, rzeczywistość wygląda diametralnie inaczej.
